یائسگی زمانی رخ می‌دهد که یک زن ۱۲ ماه متوالی پریود نشود و دیگر نتواند به صورت طبیعی باردار شود. این دوره معمولاً بین ۴۵ تا ۵۵ سالگی واقع شده ولی می‌تواند قبل یا بعد از آن هم رخ دهد. با ما همراه باشید تا درباره علائم پیش یائسگی و یائسگی بیشتر بدانید.
یائسگی به دورانی گفته می شود که تخمک گذاری و قاعدگی متوقف می شود. ممکن است نشانه‌های ناراحت‌کننده‌ای مانند گرگرفتگی و افزایش وزن داشته باشد. برای اکثر زنان درمان دارویی در این دوره نیاز نیست.
یائسگی کی شروع می‌شود و چقدر طول می‌کشد؟
اکثر زنان نشانه‌های یائسگی را در حدود ۴ سال بعد از آخرین قاعدگی متوجه می‌شوند. تعداد کمی از زنان نشانه‌های این دوران را حدود یک دهه قبل از این که یائسگی واقعاً اتفاق بیفتد تجربه می‌کنند و ده درصد زنان هم نشانه‌های این دوران را ۱۲ سال بعد از آخرین پریود تجربه می‌کنند.
سن متوسط یائسگی، ۵۱ سال است اما ممکن است در مورد زنان آفریقایی-آمریکایی و لاتین، دو سال زودتر رخ دهد. مطالعات بیش‌تری نیاز است تا زمان شروع یائسگی در مورد زنان غیر سفیدپوست مشخص شود.
فاکتورهای زیادی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند تشخیص دهید چه زمانی این دوران شروع خواهد شد، این فاکتورها عبارتند از ژنتیک و سلامت تخمدان‌ها. دوره پیش از پری‌منوپوز اغلب قبل از یائسگی رخ می‌دهد.
این دوره زمانی رخ می‌دهد که هورمون‌های شما در نتیجه آمادگی برای این دوران شروع به تغییر می‌کند و می‌تواند از چند ماه تا چند سال طول بکشد. خیلی از زنان دوران پیش از یائسگی را کمی بعد از اواسط چهل سالگی تجربه می‌کنند. در برخی از زنان این دوره اصلاً وجود ندارد و آن‌ها ناگهان وارد یائسگی می‌شوند.
یائسگی زودرس چیست؟
در حدود ۱ درصد زنان، پری‌منوپوز قبل از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد و حدود ۵ درصد هم بین ۴۰ تا ۴۵ سالگی یائسه می‌شوند. این موضوع به یائسگی زودرس یا نابهنگام، یا ناتوانی تخمدانی اولیه اشاره دارد.
پیش از یائسگی، بعد از یائسگی
در دوره پیش از یائسگی، پریود نامنظم می‌شود. ممکن است دیر پریود شوید یا این که کلاً یک یا چند ماه پریود متوقف شود. خون قاعدگی هم ممکن است کم‌تر یا زیادتر شود. یائسگی، به صورت فقدان قاعدگی به مدت یک سال کامل تعریف می‌شود. دوره پس از یائسگی به سال‌های پس از یائسگی اشاره دارد.
نشانه‌های یائسگی
تجربه هر زنی از یائسگی، منحصر به فرد است. معمولاً وقتی این دوران به طور ناگهانی یا در دوره‌ی زمانی کوتاهی رخ دهد نشانه‌ها شدیدتر هستند. عارضه‌هایی مانند سرطان یا هیسترکتومی که روی سلامت تخمدان‌ها تأثیر می‌گذارند یا سبک‌های زندگی خاصی مثل سیگار کشیدن، می‌توانند روی شدت و مدت نشانه‌ها اثر بگذارند.
گذشته از تغییرات قاعدگی، نشانه‌های پری‌منوپوز، پُست‌منوپوز، و منوپوز معمولاً مشابه هستند. رایج‌ترین نشانه‌های اولیه دوره پیش از این دوران عبارتند از:
– تعداد کم‌تر قاعدگی
– سبک‌تر شدن یا سنگین‌تر شدن قاعدگی نسبت به حالت همیشگی
– نشانه‌های وازوموتور مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و سرگیجه
طبق تخمین‌ها، ۷۵ درصد زنان این نشانه‌های وازوموتور را هنگام یائسگی تجربه می‌کنند.
دیگر نشانه‌های رایج یائسگی:
- بی‌خوابی
- خشکی واژن
- افزایش وزن
- افسردگی
- اضطراب
- مشکل در تمرکز
- کاهش میل جنسی
- چشم، دهان و پوست خشک
- افزایش ادرار
- سینه‌های حساس یا دردناک
- سردرد
- تپش قلب
- عفونت دستگاه ادراری
- کاهش حجم عضلات
- مفاصل سخت و دردناک
- کاهش توده‌ی استخوانی
- ریزش یا نازک شدن موها
- افزایش رشد مو روی دیگر نواحی بدن مانند صورت، گردن، و بالای کمر
عوارض
رایج‌ترین عوارض این دوران عبارتند از:
- آتروفی ولوواژینال
- یکی از عوارض یائسگی در رابطه زناشویی عبارتند از، مقاربت دردناک و کاهش میل جنسی.
- متابولیسم کند
- پوکی استخوان، یا ضعف استخوان‌ها همراه با کاهش توده و قدرت استخوانی
- تغییرات خلقی یا هیجانی ناگهانی
- آب مروارید
- بیماری‌های دندانی
- مثانه بیش‌فعال
- بیماری‌های قلبی-عروقی
چرا دوران یائسگی اتفاق می‌افتد؟
این دوران یک فرآیند طبیعی است که وقتی رخ می‌دهد که تخمدان پیر می‌شود و هورمون‌های بارداری کمتری تولید می‌کند.
بدن در پاسخ به کاهش سطح این هورمون‌ها تغییراتی نشان می‌دهد:
- استروژن
- پروژسترون
- تستوسترون
- هورمون محرک فولیکولی (FSH)
- هورمون لوتئینه کننده (LH)
یکی از بزرگ‌ترین تغییرات، کاهش فولیکول‌های فعال تخمدان است. فولیکول‌ها ساختارهایی هستند که تخمک را از دیواره‌ی تخمدان آزاد می‌کنند و اجازه قاعدگی و بارداری را می‌دهند.
اکثر زنان اولین بار متوجه می‌شوند که فواصل پریودهایشان نامنظم شده و خونریزی نزدیک یائسگی هم طولانی‌تر و سنگین‌تر شده است. این موضوع در همان اواسط ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد. اکثر زنان آمریکایی در حدود ۵۲ سالگی دچار یائسگی می‌شوند.
در برخی موارد، یائسگی در نتیجه آسیب یا برداشتن تخمدان‌ها و ساختارهای لگنی وابسته به آن رخ می‌دهد.
دلایل رایجی که منجر به یائسگی می‌شوند عبارتند از:
– اوفورکتومی دوطرفه، یا جراحی برداشتن تخمدان‌ها
– ابلیشن تخمدانی، یا متوقف کردن عملکرد تخمدان‌ها که در زنان دارای تومورهای با گیرنده‌های مثبت استروژن به وسیله‌ی هورمون‌درمانی، جراحی، یا پرتودرمانی انجام می‌شود
– تابش پرتو به لگن
– آسیب‌های لگنی که منجر به صدمات شدید یا تخریب تخمدان‌ها شود
تشخیص و جلوگیری از یائسگی
خیلی مهم است که اگر نشانه‌های رنج‌آور و شدیدی از یائسگی تجربه می‌کنید یا در حالی نشانه‌های یائسگی را متوجه شده‌اید که ۴۵ ساله یا جوان‌تر هستید، با پزشک خود در میان بگذارید.
هیچ آزمایشی دقیقاً با نام آزمایش تشخیص یائسگی وجود ندارد اما پزشک برایتان آزمایش خونی می‌نویسد که میزان هورمون‌های خاصی مانند FSH و نوعی از استروژن به نام استرادیول را تعیین می‌کند.
افزایش سطح FSH خون تا ۳۰ mIU/mL یا بالاتر همراه با توقف قاعدگی به مدت یک سال متوالی، یعنی تأیید یائسگی. تست سالیوا (آزمایش بزاق) و نوعی آزمایش ادرار هم وجود دارد اما خیلی قابل اعتماد نیستند و گران هستند.
در دوره پری‌منوپوز، سطح استروژن و FSH روزانه در حال نوسان است و به این ترتیب، اکثر پزشکان این شرایط را بر اساس نشانه‌ها، سابقه‌ی پزشکی و اطلاعات مربوط به پریود تشخیص می‌دهند.
پزشک ممکن است بسته به نشانه‌ها و سوابق سلامتی شما برایتان آزمایش خون اضافی هم تجویز کند که کمک می‌کند مشکلات احتمالی دیگر مسئول این نشانه‌ها رد شوند.
آزمایش‌های خونی که معمولاً برای تأیید یائسگی انجام می‌شوند عبارتند از:
- آزمایش تیرویید
- نیمرخ چربی خون
- آزمایش کبد
- آزمایش کارکرد کلیه
- آزمایش تستوسترون، پروژسترون، پرولاکتین، استرادیول، و گنادوتروپین کوریونی انسانی (HCG)
درمان
اگر نشانه‌ها شدید باشد یا کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده باشد احتمالاً نیاز به درمان دارید. هورمون‌درمانی در مورد زنان زیر ۶۰ سال یا افرادی که ۱۰ سال از شروع یائسگی شان می‌گذرد می‌تواند درمان موثری برای کاهش علایم یا مدیریت این نشانه‌ها باشد:
- گرگرفتگی
- تعریق شبانه
- آتروفی واژینال
- پوکی استخوان
در مورد خشکی واژن و ریزش مو می‌توان از داروهای دیگری استفاده کرد.
این موارد هم گاهی برای نشانه‌های یائسگی استفاده می‌شوند که البته همگی باید با تجویز پزشک و بر اساس نظر و رای ایشان استفاده شود:
- ماینوکسیدیل موضعی ۵ درصد، برای نازکی، کم‌پشتی و ریزش مو
- شامپوهای ضد شوره، کتوکونازول ۲ درصد و زینک پریتیون ۱ درصد برای ریزش مو
- کرم موضعی افلورنیتین هیدروکلراید، برای موهای زائد
- لوبریکانت‌ها و ضد التهاب‌های موضعی برای درمان خشکی شدید چشم‌ها
- بازدارنده‌های جذب مجدد سروتونین، پاروکستین ۵/۷ میلی‌گرم برای گرگرفتگی، اضطراب و افسردگی
- مرطوب‌کننده‌ها و لوبریکانت‌های واژینال غیر هورمونی
- لوبریکانت‌های با دوز پایین استروژن به شکل کرم، حلقه، یا قرص
- اسپمیفین برای خشکی واژن و مقاربت دردناک
- آنتی‌بیوتیک‌های پروفیلاکتیک برای عفونت دستگاه ادراری
- قرص خواب برای بی‌خوابی
- Denosumab، teriparatide، raloxifene، یا calcitonin برای پوکی استخوان پس از یائسگی
درمان‌های خانگی و تغییر سبک زندگی
چندین روش برای کاهش خفیف تا متوسط نشانه‌های این دوران به صورت طبیعی، با استفاده از درمان‌های خانگی، تغییر سبک زندگی و درمان‌های جایگزین وجود دارد.
ترفندهای خانگی برای کنترل علائم یائسگی:
تأمین خنکی و آسایش
به ویژه شب‌ها و در آب و هوای گرم یا غیرقابل پیش‌بینی، لباس‌های گشاد بپوشید. این کمک می‌کند گرگرفتگی را کنترل کنید.
اتاق خواب تان را خنک نگه دارید و شب‌ها از پتوهای سنگین استفاده نکنید این باعث می‌شود تعریق شبانه هم کم‌تر شود. در صورتی که مدام دچار تعریق شبانه می‌شوید می‌توانید از ملحفه‌های ضد آب استفاده کنید تا تشک تان خیس نشود.
می‌توانید از پنکه یا خنک‌کننده‌های پرتابل استفاده کنید تا هنگام گرگرفتگی خنک شوید.
ورزش و کنترل وزن
کاهش کالری دریافتی روزانه به اندازه‌ی ۴۰۰ تا ۶۰۰ کالری کمک می‌کند وزنتان کنترل شود. ورزش منظم به میزان ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در روز هم بسیار مهم است و می‌تواند در موارد زیر موثر باشد:
- افزایش انرژی
- خواب شبانگاهی بهتر
- بهبود خلق و خو
- تأمین بهزیستی
صحبت با دیگران
با پزشک یا روان‌شناس در مورد هر احساسی مثل افسردگی، اضطراب، غم، انزوا، بی‌خوابی، و تغییرات شخصیتی صحبت کنید.
باید تلاش کنید با اعضای خانواده، عزیزانتان، یا دوستانتان در مورد اضطراب، تغییرات خلقی یا افسردگی صحبت کنید تا آن‌ها نیازهای شما را بدانند.
تکمیل رژیم غذایی
برای کاهش ریسک پوکی استخوان و بهبود انرژی و خواب از مکمل‌های کلسیم، ویتامین D و منیزیم استفاده کنید. در مورد مصرف مکمل‌هایی که می‌توانند نیازهای فردی شما را تأمین کنند با پزشک مشورت کنید.
تمرین تکنیک‌های ریلکسیشن
از تمریناتی مانند یوگا، تمرین تنفس، و مدیتیشن استفاده کنید.
مراقبت از پوست
برای کاهش خشکی پوست روزانه از مرطوب‌کننده استفاده کنید. باید از شنا و حمام زیاد اجتناب کنید چون می‌تواند موجب خشکی و تحریک پوست شود.
کنترل مشکلات خواب
اگر به طور مداوم دچار مشکلات خواب هستید با پزشک مشورت کنید. پزشک به شما کمک می‌کند این مشکلات را حل کنید.
قطع مصرف دخانیات و الکل
سیگار را ترک کنید و در معرض دود سیگار دیگران هم نباشید. مواجهه با دود سیگار می‌تواند نشانه‌های شما را بدتر کند.
مصرف الکل هم باید متوقف شود چون نشانه‌ها را تشدید می‌کند و مصرف آن در دوران یائسگی عوارض شدیدی برای سلامتی دارد.
درمان‌های دیگر
مطالعات اندکی مصرف داروهای گیاهی را برای بهبود نشانه‌های این دوران ناشی از کاهش استروژن تأیید کرده‌اند.
مکمل‌ها و مواد طبیعی که می‌توانند به کاهش نشانه‌های یائسگی کمک کنند عبارتند از:
- سویا
- ویتامین E
- ایزوفلاون (ماده‌ای مشابه استروژن)
- ملاتونین
- بذر کتان
کوهوش سیاه برای کاهش تعریق شبانه
همچنین گفته می‌شود گیاهی به نام کوهوش سیاه هم می‌تواند در بهبود برخی نشانه‌ها مثل گرگرفتگی و تعریق شبانه و در دوران قاعدگی موثر باشد و هرگز نباید در دوران شیردهی و بارداری استفاده شود. اما تحقیقات علمی این موضوع را تأیید نکرده است.
همچنین در مورد مفید بودن مصرف امگا ۳ در بهبود نشانه‌های وازوموتور (از شایعترین اختلالات دوران یائسگی است و به دنبال آن احتمال بروز نشانه ناراحتی قلبی از جمله تپش قلب ایجاد می شود) هم شواهدی وجود ندارد.
یائسگی و بارداری
یائسگی، توقف قاعدگی و پایان دوران باروری زن است. اکثر زنان این دوران را حوالی ۵۲ سالگی تجربه می‌کنند اما صدمات لگنی و تخمدانی می‌تواند منجر به یائسگی زودرس و بروز ناگهانی آن شود. ژنتیک و برخی بیماری‌ها هم می‌توانند شروع آن را جلو بیندازند.
بسیاری از زنان نشانه‌های این دوران را در سال‌های نزدیک به یائسگی احساس می‌کنند، چیزهایی مثل گرگرفتگی و تعریق شبانه. این نشانه‌ها ممکن است چهار سال یا بیشتر بعد از یائسگی هم طول بکشد.
اگر نشانه‌های شما بسیار شدید و باعث ایجاد اختلال در زندگی باشد ممکن است درمان‌هایی مثل هورمون‌درمانی برایتان مفید باشد. به طور کلی، می‌توان نشانه‌های یائسگی را با استفاده از درمان‌های طبیعی و تغییر سبک زندگی تا حدودی کنترل کرد یا کاهش داد.
